حضرت آیت الله جوادی آملی

امام_علي(عليه‌السلام) درباره نقش شيطان در ايجاد بحران هويت بشر مي‏فرمايد:

?منحرفان، شيطان را معيار كار خود گرفتند و شيطان نيز آنها را دام خود قرار داد و در دلهاي آنان تخم گذاشت و جوجه‏ هاي خود را در دامانشان پرورش داد؛ با چشمهاي آنان نگريست و با زبانهاي آنان سخن گفت، پس با ياري آنها بر مركب گمراهي سوار شد و كردارهاي زشت را در نظرشان زيبا جلوه داد. [1]

?به فرموده امام_صادق(عليه‌السلام) عقل و قلب آدمي، اصل اوست: «أصل الإنسان لبّه»[2]

بنابراين شيطان با نفوذ به نهان‏خانه وجود انسان كه مركز هويت ‏سازي اوست، مي ‏كوشد گوهر اصلي او را تخليه كند و ديگري را به جاي او بنشاند.

شيطان سلسله مراتب را رعايت مي‏كند:

- ابتدا انسان را به ? مكروهات
-و سپس به گناهان كوچك مبتلا مي‏كند
-و پس از آن او را به گناهان بزرگ معتاد مي‏كند،
-در نتيجه معاذ الله او دين را تكذيب مي‏كند.

شيطان وقتي به درون بشر راه مي‏يابد، براي
بذرافشاني فساد زمينه مي‏سازد:

▫️حقايق و معارف را نابود مي‏كند
▫️و سپس تخمهاي فساد را در آن مي‏كارد
▫️و آنها را آبياري مي‏كند تا سبز شود؛
▫️ آن‏گاه كم‏كم در اينها لانه مي‏كند
▫️و در لانه تخم مي‏گذارد و تخمهاي خود را به جوجه تبديل مي‏كند و زماني كه اين جوجه‏ ها بزرگ شدند، برخي شئون علمي و انديشه بشر و بعضي شئون عملي و انگيزشي او را تسخير مي‏كند، تا به جاي او ببينند، بشنوند و سخن بگويند و اين شخص بيچاره خيال مي‏كند كه خود اوست كه سخن مي‏گويد، مي‏بيند و مي‏شنود.

?[1] ـ نهج البلاغه، خطبه 7
?[2] ـ الامالي [صدوق]، ص 199؛ بحار الأنوار، ج 1، ص 82.
کتاب تفسیر انسان به انسان ص360