مهنــا

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِی وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کجَهْرِ بَعْضِکمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ 

ای کسانی که ایمان آورده اید!(در گفتگو با پیامبر) صدایتان را بلندتر از صدای پیامبر نکنید و آن گونه که با یکدیگر بلند گفتگو می کنید، با پیامبر بلند سخن مگویید! مبادا (به خاطر این بی ادبی) اعمالتان نابود شود و شما آگاه نشوید.

نکته ها 

در این آیه، از بلند کردن صدا در حضور پیامبر در گفتار و سخن گفتن نهی شده است.

یکی از یاران پیامبر که در حضور پیامبر بلند سخن گفته بود، هنگامی که شنید صدای بلند او سبب از بین رفتن و نابودی کارهای خوب او می شود، بسیار ناراحت شد. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: صدای بلند تو برای خطابه و سخنرانی بود و حساب تو از دیگران جداست.

گرچه بلند کردن صدا در مقابل پیامبر بی ادبی به پیامبر صلی الله علیه و آله است که به خاطر مقام والای آن حضرت، سبب حبط اعمال می شود، ولی قرآن به ما سفارش کرده که نسبت به همۀ مردم ادب را رعایت کنیم و آرام سخن بگوییم.

آلودگی صوتی، امروزه یکی از مشکلات جامعۀبشری است که گاهی به اسم عروسی، گاهی به اسم عزا، گاهی در مسجد و گاهی در کوچه و خیابان و زمین ورزش، آرامش را از مردم سلب می کند.

در تمام دنیا با وجود عقائد مختلف، به بزرگان خود احترام خاصّ می گزارند. شهرها، خیابان ها، دانشگاه ها، فرودگاه ها، مدارس و مؤسسات را به نام آنان نام گذاری می کنند. در اسلام نیز برخی افراد و حتّی برخی گیاهان و جمادات قداست دارند.

رهبران الهی، تمام انبیا و امامان دارای مقام مخصوصی هستند که باید مراعات آداب در محضرآنان را توجه داشت. بر آنان پیشی نگیریم، بلندتر از آنان صحبت نکنیم و در آیات دیگر، فرمان صلوات بر پیامبر داده شده است.

زیارت و احترام جانشینان ، به خصوص علمای ربّانی و فقهای عادل و مراجع تقلید که به فرمودۀ روایات، جانشینان پیامبرند، بر ما لازم است.

نه تنها شخص پیامبران، بلکه آنچه مربوط به آنان است، قداست و کرامت دارد.

در اسلام، والدین از کرامت و قداست خاصّی برخوردارند. احترام والدین تا آنجا است که نگاه همراه با محبّت به والدین عبادت است و به ما سفارش شده صدای خود را بلندتر از صدای آنها قرار ندهید، سفری که سبب اذیت آنان می شود، حرام است و باید در آن سفر نماز را کامل خواند.

پیامها 

1- برای آموزش ادب به دیگران، ما نیز باید آنان را مؤدّبانه صدا بزنیم.
2- سفارش به احترام بزرگان، از زبان دیگران زیبا است.

منبع: تفسير مجمع‏ البيان

تفسیر نور، ج 9، ص157

تفسير نمونه، ج‏22، ص132

★سوره حجرات، آیه ۲★

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! (در هیچ کاری) بر (حکم) خدا و پیامبر او پیشی نگیرید و از خداوند پروا کنید، که خداوند شنوا و دانا است.

 نکته ها 

٭ آیه می خواهد مؤمنان را همچون فرشتگان تربیت کند،

٭ قرآن، موارد تقدّم و پیشی گرفتن بر پیامبر را بیان نکرده است تا شامل نهی از انواع پیش افتادن ها در امور عقیدتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و غیر آن در گفتار وکردار گردد.

٭ خداوند از تقدّم بر رهبر جامعه اسلامی به شدّت نهی نموده است، زیرا کسی که در کارهایش از خدا و پیامبر پیشی می گیرد، در مدیریت نظام اسلامی خلل وارد کرده و جامعه را به هرج ومرج می کشاند و در حقیقت نظام قانون گذاری را بازیچه تمایلات خود قرار می دهد.

٭ عمل به این آیه، جلوی بسیاری از خطاها را می گیرد. زیرا گاهی خواستۀ مردم، پیروی انسان از حدس و تخمین یا میل به ابتکار و نوآوری و یا قضاوت عجولانه و یا گمان آزاد اندیشی، انسان را وادار به گفتن، نوشتن و یا گرفتن تصمیماتی می کند که ناخودآگاه از خواستۀ خدا و رسول جلو می افتد. همان گونه که گروهی به گمان عبادت، قاطعیت، انقلابی بودن و زهد و ساده زیستی، از خدا و رسول پیشی گرفتند و به قول معروف کاسۀ داغ تر از آش شدند. پذیرش و عمل به آن دسته از آداب و عادات و رسوم اجتماعی و یا مقرّرات و قوانین بشری که ریشه در قرآن و حدیث ندارد و برخاسته از عقل و فطرت نیست، نوعی پیش افتادن از خدا و رسول است.

پیامها 

1- پیش از درخواست و دستور به کاری، باید ابتدا زمینه های روانی پذیرش را در مخاطب ایجاد کرد.

2- از آنجا که فرمان پیش نیفتادن از خدا و رسول، فرمان ادب است، خود این آیه نیز مخاطب را با ادب ویژه صدا می زند.

3- حرام کردنِ حلال خداوند و یا حلال کردن حرام ها، نوعی پیشی گرفتن بر خدا و رسول است.

4- هرگونه بدعت و جعل قانون در برابر قانون الهی ممنوع است.

5- سرچشمۀقانون و رفتار ما باید قرآن و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله باشد.

6- حکم رسول، حکم خداست و بی احترامی به او بی احترامی به خداست.

منبع: تفسیر نور؛ ج 9؛ ص154

★سوره حجرات، آیه1★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکمْ 

ای کسانیکه ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید واز رسول خدا پیروی نمایید و کارهایتان را باطل نسازید.

نکته و پیامها 

1-گرچه مخاطب قرآن، مؤمنان هستند، امّا ذکر این عنوان در آغاز برخی آیات، بیانگر شخصیت دادن و تکریم آنان است.

2-اولویت ها و سلسله مراتب را مراعات کنیم. در اینجا نام خداوند قبل از پیامبر آمده است.

3-لازمۀ ایمان، تسلیم بودن و اطاعت از فرامین خدا و رسول است.

4-دستورات دین، دو نوع است: دستورات ثابت که از طرف خداوند است. و دستورات متغیر که به مقتضای ضرورت ها و نیازها از طرف حاکم اسلامی صادر می شود.

5-پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله معصوم است. فرمان اطاعت از پیامبر بدون هیچ قید و شرطی، نشانه عصمت او و واجب الاتباع بودن اوست.

6- مؤمنان، به ایمان خود مغرور نشوند که اعمالشان در معرض خطر است.

منبع: تفسیر نور، ج 9، ص99

★سوره محمد،آیه۳★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکرُوا اللَّهَ ذِکراً کثِیراً * وَ سَبِّحُوهُ بُکرَةً وَ أَصِیلًا 

ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد کنید و او را در هر صبح و شام تسبیح نمایید (و به پاکی بستایید).

پیامها 

1- خطاب زیبا و محرمانه، وسیلۀجذب مردم و زمینۀپذیرش آنان است.
2- یاد خداوند، زمانی در انسان مؤثّر است که مستمرّ و بسیار باشد.
3- بهترین ذکر خدا، تسبیح و تنزیه اوست.
4- آغاز و پایان روز را با تسبیح و یاد خدا بگذرانیم.

منبع: تفسیر نور؛ ج 7؛ ص377

سوره احزاب، آیه 41-42

۱-ایمان

ممتحنه (1)ای كسانی كه ایمان آورده‎اید! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگیرید. شما به آنان اظهار محبت می‎كنید؛ در حالی كه آنها به آنچه از حق برای شما آمده، كافر شده‎اند

۲-احترام به مقدسات و مسائل دینی

مائده (57ـ 58) ای كسانی كه ایمان آورده‎اید! افرادی كه ایین شما را به باد استهزا و بازی می‌گیرند ـ از اهل كتاب و مشركان ـ ولی خود انتخاب نكنید… آنها هنگامی كه اذان می‎گویید و مردم را به نماز فرامی‎خوانید، آن را به مسخره و بازی می‎گیرند.

۳-راستگویی

توبه(119) ای كسانی كه ایمان آورده‎اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.

۴-دوستی دوطرفه

اگر انسان قصد دوستی با كسی را دارد، باید ببیند كه آیا طرف مقابل هم متمایل به این دوستی هست یا نه؟

آل‌عمران(119) شما كسانی هستید كه آنها را دوست می‎دارید، اما آنها شما را دوست ندارند.
آری، اگر دوستی یك‌طرفه باشد، باعث ذلت و خواری می‎گردد و هرگز برای انسان سودمند نخواهد بود.

۵-دو رو نبودن

آل‌عمران(119) و هنگامی که شما را ملاقات می‎کنند، (به دروغ) می‎گویند: ایمان آورده‎ایم، اما هنگامی که تنها می‎شوند، از شدتِ خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان می‎گزند.

۶-خیر خواه بودن

آل‌عمران(118) ای كسانی كه ایمان آورده‎اید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نكنید؛ آنها از هر گونه شر و فسادی درباره‎ شما كوتاهی نمی‎كنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید.

۷-خوش اخلاق بودن

یكی از دستورهای دین مبین اسلام، خوش اخلاقی با دیگران است كه جایگاه بسیار والایی را داراست. خوش اخلاقی ،هم دوستیها را پایدار می‎سازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تأثیر فوق العاده‎ای دارد:
فصلت(34)بدی را با نیكی دفع كن، ناگاه (خواهی دید) همان كس كه میان تو و او دشمنی می‌كند، گویی دوستی گرم و صمیمی است.
در مقابل، تحمل نكردن دیگران و تندخو بودن، باعث می‎شود آنان از اطراف انسان پراكنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد

آل‌عمران(159) به (بركت) رحمت الهی، در برابر آنان (=مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراكنده می‎شدند.

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذِینَ یلُونَکمْ مِنَ الْکفَّارِ وَ لْیجِدُوا فِیکمْ غِلْظَةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ

ای کسانی که ایمان آورده اید! با کسانی از کفّار که نزدیک شمایند بجنگید. باید آنان در شما خشونت و صلابت بیابند و بدانید که خداوند، با پرهیزکاران است.

نکته ها 

»پرداختن به دشمنانِ نزدیک تر و جنگیدن با آنان، مزایایی دارد، از جمله: به هزینه و امکانات کمتری نیاز است، اطلاعات ما از آنان بیشتر است، تدارک جبهه آسان تر و آمادگی عمومی برای مقابله با آنان بیشتر است، خطرشان مقدّم تر است، راه دفع آنان ودسترسی به منطقۀ جنگ سریعتر است، هم خودش دشمن است، هم می تواند بازوی دشمنان دورتر باشد.

»دفع شرّ دشمنان نزدیک تر، اولویت دارد. «یلُونَکمْ مِنَ الْکفَّارِ»(استراتژی جنگی اسلام، ابتدا مقابله با دشمنان نزدیک تر است، همچنان که در مبارزۀ فکری و عقیدتی نیز باید ابتدا شبهاتِ رایج و موجود را پاسخ داد)

»سپاه اسلام، باید صلابت و هیبت داشته باشد. غلظت و صلابت اسلامی، همراه با تقواست. جهاد، جلوه ای از تقوای الهی است.

منبع:

تفسیر نور، ج ۳، ص۵۲۴

تفسير نمونه، ج‏۸، ص ۱۹۵

سوره توبه آیه ۱۲۳

√ در قرآن کریم گروهایی معرفی شده اند که مورد محبت خدایند و خداوند آنان را دوست دارد. در زیر برخی از آنان به عنوان نمونه بیان می شود.

صابران، “… و الله یحب الصابرین"؛ خداوند استقامت کنندگان را دوست دارد.

پرهیزکاران ، “… فان الله یحب المتقین"؛ خداوند پرهیزکاران را دوست دارد.

توکل کنندگان، “… ان الله یحب المتوکلین"؛خداوند متوکلان را دوست دارد.

توبه کنندگان و پاکان، “… ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین"؛ خداوند توبه کنندگان را دوست دارد و پاکان را (نیز) دوست دارد.

نیکوکاران ، “… ان الله یحب المحسنین"؛ خداوند، نیکوکاران را دوست دارد.

مجاهدان ، “ان الله یحب الذین یقاتلون فی سبیله…"؛خداوند کسانی را دوست می دارد که در راه او پیکار می کنند.

مجریان قسط و عدالت ، “… ان الله یحب المقسطین"؛ خدا عادلان را دوست دارد.

»اینها گروهی از انسان ها هستند که مورد محبت خدا قرار گرفته و خداوند آنان را دوست دارد.

معنای محبت خدا پاک کردن باطن بنده از غیر خدا و خالی نمودن وجودش از هر مانعی که بین او و خدایش فاصله می شود.

»»»بدیهی است که یکی از نشانه های محبت خدا به بنده توفیق در اطاعت اوامر و ترک نواهی اوست و ظهور و بروز محبت خدا به بندگانش، همان بروز رحمت و کرامت حضرتش به بندگان است.

√ راه های کسب محبت الاهی

پاک نمودن قلب از دنیا و وابستگی های آن و بریدن از دنیا و حرکت به سوی خداست

صبر و شکیبایی

پیروی و متابعت از پیامبر صلی الله علیه وآله

جهاد و مبارزه؛ جهاد و مبارزه در راه خدا از دیگر عوامل دست یابی به محبت الاهی است

توبه ؛ بازگشت، ندامت و پشیمانی از گناهان

انفاق ؛ دادن صدقه و انفاق

ایمان و عمل صالح

احسان ؛ احسان و نیکوکاری از دیگر راه های پیمودن مسیر محبت الاهی است

طهارت و پاکی

»»»نتیجه آن که راه های مختلفی برای رسیدن به مقام محبت باری تعالی و درک این فیض وجود دارد، که از جمله آنها، صبر، توبه، تقوا و … و به طور خلاصه، ترک محرمات و انجام فرایض و واجبات الاهی و انجام مستحبات است.

 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِكُمْ لا يَأْلُونَكُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفي‏ صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآياتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ 

اى اهل ايمان ! از غير خودتان براى خود محرم راز نگيريد ؛ آنان از هيچ توطئه و فسادى درباره شما كوتاهى نمى‏كنند ؛ شدت گرفتارى و رنج و زيان شما را دوست دارند ؛ تحقيقاً دشمنى [ با اسلام و مسلمانان ] از لابلاى سخنانشان پديدار است و آنچه سينه‏هايشان [ از كينه و نفرت ] پنهان مى‏دارد بزرگ‏تر است . ما نشانه‏ها [ ىِ دشمنى و كينه آنان ] را اگر مى‏انديشيد براى شما روشن ساختيم‏

 توضیح و پیام ها 

¶شیطان را نباید تنها موجودی از طایفه ی جن دانست که دیده نمی شود؛ بلکه شیطان در اصطاح قرآن به هر فردی گفته می شود که دیگران را از راه حق و جاده ی مستقیم بندگی باز بدارد. بر این اساس، بسیاری از متکبران و زورگویان عالم، ذاتی شیطانی و پلید دارند.

¶ بیگانگان را مَحرم اسرار خویش قرار ندهیم.

¶ رازداری، یک وظیفه ی قطعی است.

¶ ملاک دوستی و روابط صمیمانه ی مسلمانان با سایر جوامع باید ایمان باشد.

¶ دشمن در ضربه زدن به فکر و اندیشه کوتاهی نمی کند.

 ¶دشمنان با شگردهای گوناگون با ما برخورد می کنند:

1. فساد. 2. فشار. 3. نفاق.

¶ از کوزه همان برون تراود که در اوست. از دشمن انتظاری جز بغض و کینه نیست.

¶دشمنان خود را از تبلیغات آنان بشناسید.

¶ روابط صمیمی با دشمنِ توطئه گر، نشانه ی بی عقلی است. برخورد صمیمانه، با افراد بی صفا، کم عقلی است.

¶ دشمنان شما منافق هستند، ظاهر و باطنشان یکی نیست.

منبع: تفسير نور، ج‏1، ص: 588

سوره آل عمران، آیه 116

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! هرگاه با (لشگرکشی و) انبوه کافران برخورد کردید، به آنان پشت نکنید و مگریزید.

پیام ها 

1- خداوند از مؤمنان انتظار ویژه ای دارد.
2- تعداد زیاد دشمن، مجوّز فرار از جبهه نمی شود.
3- در هنگام نبرد، فرار از جنگ جایز نیست.
(البتّه فرار، آنگاه ممنوع است که دو گروه، با آمادگی جنگ کنند، ولی اگر دشمن مسلّح غافلگیرانه شبیخون زد و مسلمانان آمادگی نداشتند، عقب نشینی مانعی ندارد. )
4- جنگ های اسلامی، مکتبی است، نه استعماری و از روی هوا و هوس.

سوره انفال،آیه 15 

منبع: تفسیر نور؛ ج 3؛ ص283

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یحِلُّ لَکمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ کرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ یأْتِینَ بِفاحِشَةٍ مُبَینَةٍ وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف ض

ای کسانی که ایمان آورده اید! برای شما حلال نیست که زنان را به اکراه به ارث برید و بر آنان سخت نگیرید تا بعضی از آنچه را به آنان بخشیده اید، خود ببرید، مگر آنکه مرتکب فحشاء آشکار شوند و با آنان به نیکویی رفتار کنید

 پیام ها

1-اسلام، مدافع حقوق زن است.

2-بازپس گرفتن مهریه با زور و اجبار، حرام است.

3-تنها در صورتی که زن در معرض بی عفّتی باشد، مرد حقّ سخت گیری دارد.

4-با زنان باید خوش رفتاری کرد.

5-مرد، سنگ زیرین آسیای زندگی است و باید با خوشرفتاری، بر سختی ها شکیبا باشد.(خطاب آیه به مرد است.)

6- بسیاری از خیرات، در لابلای ناگواری های زندگی است.

سوره نساء، آیه 19

منابع: تفسیر نور، ج 2، ص38