زمانی که دشمنان زمین افتادن جسم یاران حسین(ع) را می‌دیدند، زینب(س) ارتفاع گرفتن و رشد ارواح اصحاب در درجات رشد و فضل تا «اعلا علیین» را می‌دید؛ از این منظر او جز زیبایی چیزی ندید.

نتیجه سطحی دیدن ماجرای عاشورا دوری شدن از منطق قرآنی زینب(س) است.

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا

ماجرای قیام امام حسین(ع) و کربلا دارای ابعاد معرفتی گسترده‌ای است که متأسفانه به‌طور شایسته و بایسته به این ابعاد پرداخته نشده است و اگر هم از سوی محققان کاری صورت گرفته، به‌خوبی در جامعه انعکاس نیافته است. وجود چنین خللی باعث انحراف و تحریفاتی در معارف عترت و عاشورایی شد و زمینه را برای دور شدن از اصل معرفت حسینی فراهم کرد.

از عمده آسیب‌هایی که به‌فراخور تک‌بعدی دیدن ماجرای عاشورای حسینی در جامعه شیعه رواج یافت، می‌توان به مواردی مانند «پرداختن به ظاهر حادثه عاشورا»، «عدم‌تحقیق روی ابعاد غیبی و مخفی واقعه کربلا»، «عدم پرداختن به اهداف اصلی و معرفتی امام حسین(ع)»، «رواج تحریفات تاریخی و روایی»، «عدم‌انطباق معارف حسینی و عاشورایی» و … اشاره کرد. در ذیل به شرح برخی از موارد مذکور می‌پردازیم.

 ظاهر عاشورا ما را به معرفت حسینی نمی‌رساند
پرداختن به ظاهر ماجرای عاشورا نه‌تنها به انسان تصویر دقیقی از این واقعه عظیم تاریخی الهی نمی‌دهد بلکه ممکن است اصل ماجرای قیام حسینی(ع) را زیر سؤال ببرد؛

به این صورت که ظاهر واقعه عاشورا همان چیزی است که در مقاتل و تواریخ وجود دارد و کسانی که خود را مقید به این دو منبع می‌کنند و پا را فراتر نمی‌گذارند، فقط جنگ و خون و شمشیر برایشان پررنگ جلوه می‌کند و همان را به مخاطبان ارائه می‌دهند، در حالی که باید از مقاتل و تاریخ استفاده عبرتی و معرفتی داشت.

رهبر معظم انقلاب با همین نگاه در دهه هفتاد الگوی بسیار خوبی را در قالب مباحث «عبرت‌های عاشورا» به جامعه شیعه ارائه دادند که در تاریخ تشیع نمونه نداشت. چه پسندیده بود که سایر محققان این خط را در مباحث معرفتی نیز ادامه می‌دادند و آن را وارد محافل مذهبی می‌کردند.

زینب(س) شاهد زیبایی‌های عاشورا

اما در جریان کربلا با فرد بزرگواری مواجه هستیم که تربیت‌یافته مکتب اهل‌بیت(ع) است و از زاویه‌ای به کربلا نگاه می‌کند که زیبایی را نتیجه می‌گیرد و می‌فرماید «مارأیت إلّا جمیلاً»؛

زیرا برای زینب(س) سیر تربیت 6 ماهه یاران امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا تا رسیدن به «اعلی علّیّین» پررنگ جلوه می‌کند، اصحابی که بین آن‌ها پیر و جوان و خردسال با آیین و مذاهب مختلف حضور داشتند.

زینب(س) که تا حدود زیادی عالم به معارف قرآن بود، شاهد بود تربیتی که نوح(ع) توانست طی 950 سال رسالتش آن هم با عده‌ای معدود انجام دهد، برادر و امامش حسین(ع) توانست با سرعت بسیار فراتر از نوح(ع) در مدت کمتر از 6 ماه با عده‌ای بیش از عده اصحاب نوح(ع) انجام دهد.

از این رو می‌بینیم که امام صادق(ع) در روایتی فرمودند: «سفینةالحُسَین أسرَعَ و أوسَع؛ کشتی حسین سریع‌تر و وسیع‌تر است».

یاران حسین(ع) بدون اذن وارد میدان نشدند.

زینب(س) شاهد بود که اصحاب در تمام مراحل آزمون الهی، سرافراز بیرون می‌آیند و هر بار به معنای واقعی کلمه، با امام زمانشان تجدید بیعت می‌کنند.

از سوی دیگر این بانوی مکرم اسلام شاهد دلدادگی و سر سپردگی اصحاب عاشورایی به امام حسین(ع) در روز عاشورا بود طوری که با وجود اشتیاق فراوانی که به شهادت در رکاب مولایشان و پیوستن به دوستان شهیدشان داشتند، بدون اذن امام پا به میدان نبرد نمی‌گذاشتند. 

بنابراین در زمانی که دشمنان زمین افتادن جسم یاران حسین(ع) را می‌دیدند، او ارتفاع گرفتن و رشد ارواح اصحاب در درجات رشد و فضل تا «اعلا علیین» را می‌دید؛ لذا در نظر زینب(س) ماجرای کربلا چیزی جز زیبایی نبود.

تحریف محتوای عاشورا جامعه را از معرفت حسینی دور می‌کند.

آسیب دیگری که می‌تواند قیام امام حسین(ع) و معارف عاشورایی را تحت‌الشعاع خود قرار دهد، «وجود تحریفات محتوایی و تاریخی» است. متأسفانه وجود محتواهایی که مطابق روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) نیست، به‌وفور بین جامعه مداحان و برخی منبرهای دینی دیده می‌شود.

به‌عنوان نمونه یکی از مسائلی که مدام در هیئت‌های مذهبی مطرح می‌شود، مسأله تشنگی و گرسنگی کاروانیان و القای احساس درد شمشیر و آهن اصحاب عاشورایی به مخاطبان است، اما وقتی به روایات معتبر رجوع می‌کنیم، با چیزی بر خلاف آنچه تاکنون مطرح شده است، مواجه می‌شویم.

اصحاب امام حسین(ع) درد شمشیر را احساس نمی‌کردند.

امام محمد باقر(ع) در روایتی مشهور فرمود: «حسین‌بن علی(ع) قبل از اینکه کشته شود به اصحابش فرمود: همانا رسول خدا(ص) (به من) فرمود: اى فرزندم، همانا تو به‌زودى به‌سوى عراق سوق داده خواهى شد. و همانا تو و جماعتی از اصحاب تو در آن سرزمین شهید خواهید شد که (آنان) درد آهن (نیزه و شمشیر) را حس نمى‏‌کنند.»

و بعد حضرت استناد به آیه69 انبیا کرد و فرمود: «رسول‌الله(ص) سپس این آیه را تلاوت فرمود:«گفتیم: ای آتش؛ سرد و سلامت باشد بر ابراهیم»، جنگ براى تو و بر اینان (همراهانت) سرد و سلامت خواهد شد». (مختصرالبصائر، ص139)

آثار هنری عاشورا، تصویر زیبا به مخاطب نمی‌دهد.

نتیجه پررنگ کردن مسأله‌ای که بر خلاف روایات اهل‌عترت(ع) است، آسیبی جدی به معارف اصیل شیعی وارد می‌کند که به‌سادگی قابل جبران نیست، به این صورت که گویی فقط تشنگی و گرسنگی اصحاب مسأله‌ اصلی عاشورا و کربلا بود. بنابراین با این نگاه علاوه بر اینکه هیچ گاه نمی‌توان به حقیقت و زیبایی‌های عاشورا دست یافت، امام حسین(ع) و اصحاب حضرت مدام در موضع ضعف و انفعال قرار داده می‌شوند. از ین رو وقتی عمده آثار هنری واقعه عاشورا را می‌بینیم، حقیقتاً نمی‌توانیم زیبایی برداشت کنیم بلکه مدام خون و شمشیر و سیاهی فضای غالب آثار هنری است. پس بیاییم منظر خود را به زینب(س) نزدیک‌تر کنیم.

یادداشت: سعید شیری