راهنمايى هاى امام هشتم (عليه سلام ) در موضوع آيين معاشرت

الف - امور اثباتى (عوامل تحكيم و استوارى پيوند دوستانه)

1) ادب و تربيت اسلامى : (هر كس در راه فراگيرى ادب به زحمت و مشقت تن دردهد، در همه مسائل زندگى پيروز مى شود.)
2) آراستگى ظاهر : (رعايت آداب مربوط به نظافت و بهداشت از اخلاق پيغمبران است.)
3) اتخاذ شيوه مناسب در امر معاشرت :(با صاحب قدرت (سلطان )، با ترس از موارد خطر؛ با دوست خود، با فروتنى ؛ با دشمن ، با حالت آماده باش و با توده مردم ، با خوشرويى همنشينى كن)
4) اعتدال و ميانه روى در امر معاشرت : با دوست خويش در دوستى زياده روى مكن ، زيرا شايد روزى دشمن تو شود و با دشمنت در دشمنى ميانه روى كن ، چون ممكن است روزى دوست تو شود.
5) احتياط و هوشيارى : امام رضا (عليه سلام ) فرمود: حضرت على (عليه سلام ) از جمله سفارشاتى كه به كميل فرمود، اين بود: اى كميل برادر تو دين توست . پس تا آنجا كه مى توانى ، درباره دينت هوشيارى و احتياط كن .
6) امر به معروف و نهى از منكر : از جمله مسائلى كه امام رضا (عليه سلام ) در نامه اش به مامون عباسى نوشت ، اين بود: امر به معروف و نهى از منكر هرگاه كه ممكن باشد و ترس و بيم جان نباشد، واجب است.
7) احسان و نيكوكارى : به كار گرفتن روش (عدل وداد )و (احسان ) دوام و پايدارى نعمت را اعلام مى دارد.
8) اجابت دعوت دوستان سخى : (بخشنده ) از غذاى مردم مى خورد تا مردم نيز از غذاى او بخورند، ولى (بخيل) از غذاى مردم نمى خورد تا مردم از غذاى او نخورند.
9) احترام به شخصيت ديگران : هرگاه خواستى شخص حاضرى را نام برى ، كنيه او را بگو و اگر غايب است ، نامش را ببر. (كنيه اسمى است كه در آغاز آن (اب) و يا (ام) باشد، مانند ابوالقاسم ، ام كلثوم . معمولا قصد اعراب از آوردن كنيه ، تعظيم و احترام افراد است.)
10) ادخال سرور در قلب دوستان : محبوبترين انسان در نزد خدا، كسى است كه بر خانواده مؤ منى شادى وارد كند.
11) بزرگوارى و گذشت : حضرت رضا (عليه سلام ) از پدران گرامى خود حديث كرده كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) به مردم مى فرمود: بكوشيد تا به ((مكارم اخلاق )) تخلق يابيد، زيرا خداوندمرا بسط اخلاق بزرگوارانه مبعوث فرموده است .
12) پناهگاه مادى و معنوى دوستان بودن : گرامى ترين و شريفترين خوبيها، بخشندگى و فريادرسى بيچارگان و برآوردن آرزوى آرزومندان و تصديق كردن پندار اميدوار است .
13) پاى بندى جدى به حقوق مادى و معنوى دوستان : من از خداوند شرم مى كنم كه برادرى از برادران مسلمانم را نيازمند به درهم و دينارى ببينم و از کمكم به آنها بخل ورزم و با اين حال از خداوند طلب بهشت نمايم .
14) پرداختن به بحثهاى علمى : دانش فراهم كننده تر است براى اهل علم از نسبت پدران (كسانى كه پيوسته سرگرم مباحثه مطالب علمى هستند، پيوندشان استوارتر است از برادران به واسطه پدرانشان)
15) تواضع و فروتنى : على بن جهم گويد: از امام رضا (عليه سلام ) پرسيدم ، فدايت شوم ، تعريف تواضع چيست ؟ حضرت فرمود: اينكه به مردم بدهى ، آنچه را دوست دارى ، به تو بدهند (رفتار منصفانه)
16) تذكرات و انتقادهاى بجا و معقول : حق مومن بر مومن خالص كردن خيرخواهى براى او در آشكار و نهان است ، مانند خيرخواه براى خودش .
17) حفظ عزت و آبرو : همانا خاموشى يكى از درهاى حكمت است . خاموشى محبت مى آورد و آن راهنماى هر خيرى است .
18) حسن خلق : در قيامت آن كس به من نزديكتر است كه در دنيا خوش اخلاقتر و نسبت به خانواده خود نيكوتر باشد.
19) قرض دادن به دوستان و امهال در پرداخت آن : با آن كس كه حقى به عهده او دارى ، مدارا و مهربانى كن و آن حق را با رعايت عفاف و كفايت حال او، از وى بگير و اگر بدهكار تو تنگدست باشد و مالى كه از تو گرفته ، در طاعت خدا خرج كرده ، مهلتش بده تا گشايشى براى او پيدا شود.
20) مدارا و نرمش در رفتار : راوى حديث گويد: با يونس بن عبدالرحمان نزد امام رضا (عليه سلام ) رفتيم . يونس از بدگويى يارانش پشت سر يكديگر شكايت كرد. امام رضا (عليه سلام ) فرمود، با آنها مدارا كن كه عقلشان نمى رسد.
21) مروت و جوانمردى : یکی از مهمترین و زیباترین شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی بر خوردار بودن از ویژگی اخلاقی «فتوت و مردانگی» در زندگی است. بسیاری از آلودگی ها و گناهانی که از انسان صادر می شود به خاطر عدم برخورداری از این مؤلفه ی اخلاقی است.
22) متعادل بودن حالات روانى : مؤ من حقيقى هرگاه خشمگين شود، خشم او را از حق خارج نمى كند. زمانى كه خوشحال گردد، خوشحاليش او را در باطل و امر بيهوده وارد نمى كند. وقتى به قدرت رسيد، زيادتر از حق خود را اخذ نمى كند (در صدد انتقام از دشمن نيست ، بلكه به حق خودش اكتفا مى كند)
23) وقت شناسى :الف) ضرورت شناخت زمان جهت ديدار دوستان : (ياسر) و (نادر) در خدمتگزاری امام رضا (عليه سلام) گفتند: آن بزرگوار به ما فرموده بود: اگر بالاى سرتان رسيدم ، در حالى كه مشغول خوردن بودند، از جاى خود برنخيزيد تا فارغ شويد. (غذايتان تمام شود) به همين جهت بسيار اتفاق مى افتاد كه امام (عليه سلام ) ما را صدا مى كرد و در پاسخ او مى گفتند، به غذا خوردن مشغولند و آن حضرت مى فرمود: بگذاريد غذايشان تمام شود.
ادامه دارد……