ریشه «عاشورا» کلمه عشر بمعنی «ده» است، عاشورا دهم محرم و روز شهادت حضرت ابی عبداللّه الحسین (ع) می­باشد.

عبداللّه بن فضیل هاشمی گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: به چه جهت روز عاشوراء روز مصیبت و غم و اندوه و گریه شد در صورتی که روز وفات پیغمبر (ص) و فاطمه (ع) و شهادت امیر المؤمنین (ع) و شهادت امام حسن (ع) این چنین نیست؟

فرمود: به جهت اینکه روز حسین (ع) مصیبتش از هر روزی سنگین­ تر است، زیرا اصحاب کساء که نزد خداوند از همه آفریدگانش عزیزتر بودند پنج تن بودند و حسین (ع) آخرین آنها بود و چون آن حضرت به شهادت رسید دیگر کسی که مایه عزت مسلمانان و تسلی خاطر آنها باشد نماند و به رفتن او گوئی همه آنها رفتند چنانکه تا او در حیات بود گوئی همه آنها زنده بودند.

حضرت رضا (ع) فرمود: بر مثل حسین باید گریه کنندگان به گریند که گریه بر آن حضرت گناهان بزرگ را محو سازد.

سپس فرمود: پدرم (امام کاظم) چون ماه محرم می­رسید کسی او را خندان نمی­دید و غم و اندوه بر چهره آن حضرت نمایان بود تا ده روز ، و چون روز دهم می­شد آن روز روز غم و اندوه و مصیبت و گریه او بود و می گفت امروز روزی است که حسین (ع) در آن کشته شده.

علقمه از امام باقر (ع) روایت کرده که فرمود: در روز عاشوراء بر حسین نوحه سرائی و گریه کنید و به هر کس که در خانه است و از او نمی­ترسید دستور دهید بگریند و به عزاداری و افغان بپردازند و یکدیگر را تعزیت گویند که اگر چنین کنند من پاداش آنها را ضامن خواهم بود که آن دو هزار حج و دو هزار عمره و دو هزار غزوه باشد.

علقمه گوید: عرض کردم: شما چنین پاداشی را ضمانت می­کنید؟

فرمود: آری من ضامنم و تعهد می­کنم.

گفتم: چگونه یکدیگر را تعزیت گوئیم؟

فرمود: بگو « عظّم اللّه اجورنا بمصابنا الحسین (ع) وجعلنا وایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه والامام المهدی من آل محمد ».

شیخ طوسی در کتاب مصباح از عبدالله بن سنان روایت کرده که گفت : در روز عاشورا بر امام صادق (ع) وارد شدم ، آن حضرت را دیدم که رنگ از چهره­اش پریده و اثر اندوه در او آشکار و هویدا است ، و پیوسته اشک از دیدگانش مانند دانه­های مروارید می­چکید ،

عرض کردم : ای پسر پیغمبر ! از چه می­گریی که دیده­ات گریان مباد ؟

فرمود : مگر غافلی که در این روز چه حادثه­ای روی داده ، مگر نمی­دانی که حسین بن علی (ع) در مثل چنین روزی به شهادت رسیده است ؟!

عرض کردم درباره روزه امروز چه می­فرمائید ؟

فرمود : روزه بدار اما نه آن که از شب نیت آن را به دل گذرانیده باشی ، و آن را به پایان مرسان ، بلکه ساعتی پس از نماز عصر آن را به نوشیدن آبی افطار کن … [1]

از حضرت رضا (ع) روایت شده که هر که در روز عاشورا کارهایش را تعطیل کند خداوند حوائج دنیا و آخرت او را برآورد و هر که روز عاشورا روز مصیبت و غم و اندوه و گریه او باشد خداوند روز قیامت را روز شادی و فرح او قرار دهد. چشمش به دیدار ما در آن روز روشن گردد، و هر که روز عاشورا روز سود دنیوی خود گیرد و چیزی را در آن روز بیندوزد خداوند به اندوخته­اش برکت ندهد و روز قیامت او را با یزید و ابن زیاد و عمر سعد محشور سازد.

از امام صادق (ع) رسیده که هر که روز عاشورا امام حسین (ع) را زیارت کند بهشت او را واجب شود.

صاحب کامل الزیاره مرحوم ابن قولویه سند زیارت عاشورا را چنین آورده: حکیم بن داوود و غیر او از محمد بن موسی همدانی از محمد بن خالد طیالسی از سیف بن عمیره وصالح بن عقبه که هر دو از علقمة بن محمد حضرمی از امام باقر (ع) و محمد بن اسماعیل از صالح بن عقبه از مالک جهنی از امام باقر (ع).

ابو غندر گوید از امام صادق (ع) راجع به روزه روز عاشورا سؤال کردم

فرمود: اگر بخواهی (مانند بنی امیه) امام حسین (ع) را شماتت کنی روزه بگیر. [2]

تاسوعا:

تاسوعا در تاریخ شیعه، نهم محرم است و ریشه آن کلمه «تسع » به معنی 9 میباشد.

از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: تاسوعا روزی است که حسین (ع) و یارانش در آن روز در کربلا محاصره شدند و سپاه شام پیرامونش حلقه وار گرد آمده او را از حرکت بازداشتند و پسر مرجانه و عمر بن سعد در آن روز شادمان که لشکری انبوه، به اختیار دارند و حسین (ع) و یارانش را ضعیف شمردند و یقین کردند که دیگر حسین ، یار و یاوری ندارد و مردم عراق به مدد او نخواهند آمد.

سپس فرمود: پدرم به فدای آن مستضعف غریب! [3] مقام شامخ و با عظمت حضرت ابوالفضل العباس (ع) فرزند رشید امیرالمؤمنین (ع) و موقعیت خاص ایشان باعث شده است تا یک روز (تاسوعا) به عنوان یادبود ایشان قرار گیرد. [4]

[1] - بحار:45 ص63.

[2] - وسائل ج10 و بحار: ص 44 ص96 و 101 به نقل از کتاب معارف و معاریف، ج 3 ص 453 ، با اندکی تصرف.

[3] - بحار ج 45 ص 95.

[4] - منبع کتاب معارف و معاریف، ج 7 ، ص 173 ، با اندکی تصرف