مهنــا

 نرمش و پیوند دوستى با دشمن خدا ممنوع 

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ کفَرُوا بِما جاءَکمْ مِنَ الْحَقِّ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خود را دوست نگیرید. شما با آنان طرح دوستی می افکنید، در حالی که آنان نسبت به حقّی که برای شما آمده است، کفر ورزیده اند.

پیامها 

1- جامعه ایمانی حق ندارد با دشمنان خدا، رابطه دوستانه و صمیمانه داشته باشد.

2- ایمان به خداوند با برقراری پیوند دوستی با دشمن خدا سازگار نیست.

3- دشمن خدا در حقیقت دشمن مؤمنان نیز هست.

4- گرچه کفّار دشمن ما هستند، ولی دلیل اصلی متارکۀ ما با آنان، دشمنی آنها با خداست.

5- القای مودّت و ابراز دوستی با دشمنان، جرأت آنان را در برابر مؤمنان بیشتر می کند.

6- اوامر و نواهی خود را به طور مستدل بیان کنید.

7- در سیاست خارجی، برقراری رابطه و قطع روابط باید بر اساس ملاک های دینی باشد.

8- دین از سیاست جدا نیست.

9- کفّار تنها در عقیده مخالف شما نیستند، بلکه کمر به حذف شما بسته اند.

10- دشمنی کفّار با شما به خاطر ایمان شما به خداست.

11- اسلام خواهان عزّت مسلمانان است.

12- یک دل، دو دوستی بر نمی دارد.

13- چه بسیارند افرادی که در آغاز رزمنده بودند، ولی در اثر رابطه با دشمنان، بد عاقبت شدند.

14- فکر تأمین منافع از طریق روابط سرّی با دشمنان دین، بیراهه رفتن و حرکتی بی فرجام است.

منبع: تفسیر نور، ج 9، ص570

سوره ممتحنه، آیه 1

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی رَبُّکمْ أَنْ یکفِّرَ عَنْکمْ سَیئاتِکمْ

ای کسانی که ایمان آوردید! به درگاه خدا توبه کنید، توبه ای خالصانه. امید است که پروردگارتان بدی های شما را بپوشاند.

پیامها 

1- زمانی مزه الطاف الهی را می چشید که صحنه های تلخ را نزد خود مجسّم کنید.

2- مسلمانان باید مراقب تمام مرزهای کشور خود باشند.

3- حالت های روحی در جسم اثر می گذارد. (ترسیدن سبب می شود که چشم و دل کار عادّی خود را از دست بدهند، خیره شدن چشم و تند شدن ضربان قلب نمونه آن است.)

4- بعضی مؤمنان، به هنگام بروز پیش آمدهای سخت به قدرت خداوند سوءظن می برند.

5- مؤمن در معرض ابتلا و آزمایش است.

6- جنگ، ترس، وحشت و شرایط سخت، وسیله آزمایش اند.

7- در سختی ها، انسان ها شناخته و صف ها جدا می شوند.(در میدان های جنگ، از حضور روشنفکرنماها و منافقان خبری نبود.)

8- استواری انسان، در گرو استواری روحیه اوست. (اگر روح ضربه دید انسان متزلزل می شود.)

منبع: تفسیر نور، ج 7، ص336

★سوره احزاب، آيه 11★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی رَبُّکمْ أَنْ یکفِّرَ عَنْکمْ سَیئاتِکمْ

ای کسانی که ایمان آوردید! به درگاه خدا توبه کنید، توبه ای خالصانه. امید است که پروردگارتان بدی های شما را بپوشاند

نکته ها 

 «نصوح» از «نصح» به معنای خلوص و صدق است و گاهی به معنای محکمی نیز آمده است. در تفاسیر برای توبه نصوح مواردی آمده است، از قبیل: پشیمانی، استغفار، ترک گناه و تصمیم بر ترک در آینده، ترس از پذیرفته نشدن، گناه را در برابر خود دیدن و شرمنده شدن، گریه، کم سخن گفتن و کم خوردن و کم خوابیدن، پرداخت حقوق مردم و…

 در این آیه، سخن از درمان است که اگر نتوانستید خود را حفظ کنید و گرفتار گناه شدید، راه توبه باز است و نباید امید شما به یأس تبدیل شود.

پیامها 

1- توبه باید به درگاه خدا باشد، نه افشای گناه نزد بندگان.

2- یکی از تکالیف مؤمن، توبه از گناه است.

3- توبه باید خالصانه و صادقانه باشد نه لقلقه زبان.

4- توبه، زمان و مکان خاصّی ندارد.

5- برای تشویق به توبه، باید مردم را به رحمت الهی امیدوار کرد.

6- نتیجه توبه دو چیز است: محو گذشته و تأمین آینده.

منبع: تفسیر نور، ج 10، ص132

تفسير نمونه، ج‏24، ص 285

★سوره تحریم، آيه 8★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکمْ وَ أَهْلِیکمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَیها مَلائِکةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن مردمان (گنهکار) و سنگ ها هستند، حفظ کنید. آتشی که بر آن فرشتگانی درشت خو و سخت گیر نگهبانند و خدا را در آنچه فرمانشان دهد، نافرمانی نکنند و آنچه را فرمان یابند انجام دهند.

نکته ها 

 فرمود: «ذلِک لِمَنْ خافَ مَقامِی وَ خافَ وَعِیدِ» بهشت مخصوص کسانی است که از مقام من پروا داشته و از وعده های عذاب من بترسند.

در روایات می خوانیم که شیوه حفظ بستگان از آتش دوزخ، امر به معروف و نهی از منکرآنان است که اگر قبول کردند، آنان را از آتش حفظ کرده ای و اگر نپذیرفتند، تو به وظیفه ات عمل کرده ای.

در روایتی می خوانیم : رحمت خدا بر کسی که به خانواده اش هشدار دهد که مراقب نماز و روزه و زکات و فقرا و ایتام و همسایگانتان باشید.

مسئولیت انسان در برابر خانواده :

- اهل خود را به نماز فرمان ده و بر آن پایداری کن.
-نزدیک ترین بستگانت را هشدار ده.
-فرزندم! نماز به پا دار و امر به معروف کن.
-زیانکاران واقعی کسانی هستند که خود و خانواده شان در قیامت باخته اند.
-مردان خدا در مورد خانواده دغدغه دارند و بی تفاوت نیستند.
-پیامبر، همواره خانواده اش را به نماز سفارش می کرد.
-امام علی علیه السلام می فرماید: به خود و خانواده تان خیر بیاموزید و آنان را ادب کنید.
-پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: همه شما نسبت به زیر دست خود مسئول هستید. مرد، مسئول خانواده اش، زن مسئول شوهر و فرزندش است.
-پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: همین که فرزندتان به هفت سالگی رسید، آنان را به نماز فرمان دهید و همین که نه ساله شدند، سخت گیری تا مرز تنبیه بدنی مانعی ندارد و بستر و رختخواب آنان را در ده سالگی جدا کنید.

★پیامها★ 

1- ایمان داشتن کافی نیست، حفظ آن از خطرات و آسیب ها مهم است. پس باید مراقبت کرد.
2- اولین گام در اصلاحات، اصلاح خود و بستگان و سپس اصلاح جامعه است.
3- ایمان به معاد و دوزخ، نقش مهمی در ایجاد تقوا و اصلاح خود و دیگران دارد.
4- تربیت دینی فرزندان، بر عهده مدیر خانواده است.
6- اولی ترین فرد به حفظ انسان، خود انسان است.
7- خودسازی شرط موفقیت در ساختن خانواده و جامعه است.

منبع: تفسیر نور، ج 10، ص127

تفسير نمونه، ج‏24، ص 285

★سوره تحریم، آيه 6★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یؤْتِکمْ کفْلَینِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یجْعَلْ لَکمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَ یغْفِرْ لَکمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! از خداوند پروا کنید و به پیامبرش ایمان آورید تا از رحمت خود، دو بهره به شما عطا کند و برای شما نوری قرار دهد که به وسیله آن(در دنیا و آخرت) راه را طی کنید، و گناهان شما را ببخشد و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.

نکته ها 

ممکن است مقصود از «کفْلَینِ مِنْ رَحْمَتِهِ»، یکی نور باطنی و یکی دیگر مغفرت الهی باشد که در ادامه آیه آمده است.

پیامها 

1- لازمه ایمان به خدا، تقوا و پرهیزکاری است.

2- همواره باید ایمان خود را عمیق تر کنیم.

3- هر یک از ایمان وتقوا سهمی از رحمت است.

4- مؤمن متّقی، هرگز در بن بست قرار نمی گیرد.

5- مؤمن، معصوم از گناه نیست، ولی متّقی است و با سپر تقوا به میدان می آید.

6- در دریافت الطاف الهی، سنّ و نژاد و قبیله و ادعا ملاک نیست، ایمان و تقوا ملاک است.

منبع: تفسير مجمع البيان

تفسیر نور، ج 9، ص492

تفسير نمونه، ج‏23، ص392

★سوره حدید، آیه 28★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جاءَکمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَینُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلی ما فَعَلْتُمْ نادِمِینَ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر فاسقی برای شما خبری مهم آورد تحقیق کنید، مبادا (از روی زودباوری و شتاب زدگی تصمیم بگیرید و) ناآگاهانه به گروهی آسیب رسانید، سپس از کردۀخود پشیمان شوید.

پیامها 

1- افراد مؤمن باید اهل تحقیق و بررسی باشند، نه افرادی زودباور و سطحی نگر.

2- همۀاصحاب پیامبر عادل نبوده اند، بلکه در میان آنان افراد فاسق و منافق نیز بوده اند.

3- افشاگری و رسوا کردن افرادی که کارشان سبب فتنه است، مانعی ندارد.

4- زمینه فتنه دو چیز است: تلاش فاسق، زودباوری مؤمن.

5- اصل در اسلام، اعتماد به مردم است، امّا حساب کسی که فسق او بر همه روشن شد، از افراد عادّی جداست.

6- افراد فاسق، در صدد ترویج اخبار دروغ و نوعی شایعه پراکنی هستند.

7- ایمان، با خوش باوری سازگار نیست.

منبع: تفسیر نور؛ ج 9؛ ص166

★سوره حجرات، آیه 6★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِی وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کجَهْرِ بَعْضِکمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ 

ای کسانی که ایمان آورده اید!(در گفتگو با پیامبر) صدایتان را بلندتر از صدای پیامبر نکنید و آن گونه که با یکدیگر بلند گفتگو می کنید، با پیامبر بلند سخن مگویید! مبادا (به خاطر این بی ادبی) اعمالتان نابود شود و شما آگاه نشوید.

نکته ها 

در این آیه، از بلند کردن صدا در حضور پیامبر در گفتار و سخن گفتن نهی شده است.

یکی از یاران پیامبر که در حضور پیامبر بلند سخن گفته بود، هنگامی که شنید صدای بلند او سبب از بین رفتن و نابودی کارهای خوب او می شود، بسیار ناراحت شد. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: صدای بلند تو برای خطابه و سخنرانی بود و حساب تو از دیگران جداست.

گرچه بلند کردن صدا در مقابل پیامبر بی ادبی به پیامبر صلی الله علیه و آله است که به خاطر مقام والای آن حضرت، سبب حبط اعمال می شود، ولی قرآن به ما سفارش کرده که نسبت به همۀ مردم ادب را رعایت کنیم و آرام سخن بگوییم.

آلودگی صوتی، امروزه یکی از مشکلات جامعۀبشری است که گاهی به اسم عروسی، گاهی به اسم عزا، گاهی در مسجد و گاهی در کوچه و خیابان و زمین ورزش، آرامش را از مردم سلب می کند.

در تمام دنیا با وجود عقائد مختلف، به بزرگان خود احترام خاصّ می گزارند. شهرها، خیابان ها، دانشگاه ها، فرودگاه ها، مدارس و مؤسسات را به نام آنان نام گذاری می کنند. در اسلام نیز برخی افراد و حتّی برخی گیاهان و جمادات قداست دارند.

رهبران الهی، تمام انبیا و امامان دارای مقام مخصوصی هستند که باید مراعات آداب در محضرآنان را توجه داشت. بر آنان پیشی نگیریم، بلندتر از آنان صحبت نکنیم و در آیات دیگر، فرمان صلوات بر پیامبر داده شده است.

زیارت و احترام جانشینان ، به خصوص علمای ربّانی و فقهای عادل و مراجع تقلید که به فرمودۀ روایات، جانشینان پیامبرند، بر ما لازم است.

نه تنها شخص پیامبران، بلکه آنچه مربوط به آنان است، قداست و کرامت دارد.

در اسلام، والدین از کرامت و قداست خاصّی برخوردارند. احترام والدین تا آنجا است که نگاه همراه با محبّت به والدین عبادت است و به ما سفارش شده صدای خود را بلندتر از صدای آنها قرار ندهید، سفری که سبب اذیت آنان می شود، حرام است و باید در آن سفر نماز را کامل خواند.

پیامها 

1- برای آموزش ادب به دیگران، ما نیز باید آنان را مؤدّبانه صدا بزنیم.
2- سفارش به احترام بزرگان، از زبان دیگران زیبا است.

منبع: تفسير مجمع‏ البيان

تفسیر نور، ج 9، ص157

تفسير نمونه، ج‏22، ص132

★سوره حجرات، آیه ۲★

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ 

ای کسانی که ایمان آورده اید! (در هیچ کاری) بر (حکم) خدا و پیامبر او پیشی نگیرید و از خداوند پروا کنید، که خداوند شنوا و دانا است.

 نکته ها 

٭ آیه می خواهد مؤمنان را همچون فرشتگان تربیت کند،

٭ قرآن، موارد تقدّم و پیشی گرفتن بر پیامبر را بیان نکرده است تا شامل نهی از انواع پیش افتادن ها در امور عقیدتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و غیر آن در گفتار وکردار گردد.

٭ خداوند از تقدّم بر رهبر جامعه اسلامی به شدّت نهی نموده است، زیرا کسی که در کارهایش از خدا و پیامبر پیشی می گیرد، در مدیریت نظام اسلامی خلل وارد کرده و جامعه را به هرج ومرج می کشاند و در حقیقت نظام قانون گذاری را بازیچه تمایلات خود قرار می دهد.

٭ عمل به این آیه، جلوی بسیاری از خطاها را می گیرد. زیرا گاهی خواستۀ مردم، پیروی انسان از حدس و تخمین یا میل به ابتکار و نوآوری و یا قضاوت عجولانه و یا گمان آزاد اندیشی، انسان را وادار به گفتن، نوشتن و یا گرفتن تصمیماتی می کند که ناخودآگاه از خواستۀ خدا و رسول جلو می افتد. همان گونه که گروهی به گمان عبادت، قاطعیت، انقلابی بودن و زهد و ساده زیستی، از خدا و رسول پیشی گرفتند و به قول معروف کاسۀ داغ تر از آش شدند. پذیرش و عمل به آن دسته از آداب و عادات و رسوم اجتماعی و یا مقرّرات و قوانین بشری که ریشه در قرآن و حدیث ندارد و برخاسته از عقل و فطرت نیست، نوعی پیش افتادن از خدا و رسول است.

پیامها 

1- پیش از درخواست و دستور به کاری، باید ابتدا زمینه های روانی پذیرش را در مخاطب ایجاد کرد.

2- از آنجا که فرمان پیش نیفتادن از خدا و رسول، فرمان ادب است، خود این آیه نیز مخاطب را با ادب ویژه صدا می زند.

3- حرام کردنِ حلال خداوند و یا حلال کردن حرام ها، نوعی پیشی گرفتن بر خدا و رسول است.

4- هرگونه بدعت و جعل قانون در برابر قانون الهی ممنوع است.

5- سرچشمۀقانون و رفتار ما باید قرآن و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله باشد.

6- حکم رسول، حکم خداست و بی احترامی به او بی احترامی به خداست.

منبع: تفسیر نور؛ ج 9؛ ص154

★سوره حجرات، آیه1★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکمْ 

ای کسانیکه ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید واز رسول خدا پیروی نمایید و کارهایتان را باطل نسازید.

نکته و پیامها 

1-گرچه مخاطب قرآن، مؤمنان هستند، امّا ذکر این عنوان در آغاز برخی آیات، بیانگر شخصیت دادن و تکریم آنان است.

2-اولویت ها و سلسله مراتب را مراعات کنیم. در اینجا نام خداوند قبل از پیامبر آمده است.

3-لازمۀ ایمان، تسلیم بودن و اطاعت از فرامین خدا و رسول است.

4-دستورات دین، دو نوع است: دستورات ثابت که از طرف خداوند است. و دستورات متغیر که به مقتضای ضرورت ها و نیازها از طرف حاکم اسلامی صادر می شود.

5-پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله معصوم است. فرمان اطاعت از پیامبر بدون هیچ قید و شرطی، نشانه عصمت او و واجب الاتباع بودن اوست.

6- مؤمنان، به ایمان خود مغرور نشوند که اعمالشان در معرض خطر است.

منبع: تفسیر نور، ج 9، ص99

★سوره محمد،آیه۳★

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکرُوا اللَّهَ ذِکراً کثِیراً * وَ سَبِّحُوهُ بُکرَةً وَ أَصِیلًا 

ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد کنید و او را در هر صبح و شام تسبیح نمایید (و به پاکی بستایید).

پیامها 

1- خطاب زیبا و محرمانه، وسیلۀجذب مردم و زمینۀپذیرش آنان است.
2- یاد خداوند، زمانی در انسان مؤثّر است که مستمرّ و بسیار باشد.
3- بهترین ذکر خدا، تسبیح و تنزیه اوست.
4- آغاز و پایان روز را با تسبیح و یاد خدا بگذرانیم.

منبع: تفسیر نور؛ ج 7؛ ص377

سوره احزاب، آیه 41-42