مهنــا

 از نگاه امیر المومنین (علیه السلام) یکی از صفات کسی که بخواهد به عنوان زمامدار مردم انتخاب شود این است که مردم گرا باشد.

بر خلاف افرادی که معمولا به قدرت می رسند رضایت خواص را بر عموم مردم ترجیح می دهند که در نهایت نارضایتی عموم مردم را در پی دارد.

حضرت به مالک اشتر که او را به عنوان فرماندار منصوب کرده بود می فرماید:

«همانا خشم عمومى مردم، خشنودى خواص (نزديكان) را از بين مى برد، امّا خشم خواص را خشنودى همگان بى أثر مى كند. خواصّ جامعه، همواره بار سنگينى را بر حكومت تحميل مى كنند؛

زيرا در روزگار سختى ياريشان كمتر، و در اجراى عدالت از همه ناراضى تر، و در خواسته هايشان پافشارتر، و در عطا و بخشش ها كم سپاس تر، و به هنگام منع خواسته ها دير عذر پذيرتر، و در برابر مشكلات كم استقامت تر مى باشند.

در صورتى كه ستون هاى استوار دين، و اجتماعات پرشور مسلمين، و نيروهاى ذخيره دفاعى، عموم مردم مى باشند، پس به آنها گرايش داشته و اشتياق تو با آنان باشد.»

? منبع : نهج البلاغه، سید رضی نامه ۵۳

حضرت امیرالمومنین(علیه السلام) در توصیه های خود به مالک اشتر، در گزینش کارگزاران، بر اصلح بودن آنها تاکید می کنند.

«سپس از میان مردم، برترین فرد در نزد خود را براى قضاوت برگزین؛ کسانى که در شبهات از همه محتاط تر، در تمسک به حجت و دلیل از همه مصرتر، کمتر خسته شدن از مراجعه مکرر شکایت کنندگان و در کشف امور از همه شکیباترند.

به فرماندهى سپاهت کسى را بگمار که نسبت به خدا و پیامبر و امام تو خیرخواه تر از همه، و از همه پاکدل تر، از همه عاقل تر و نسبت به ضعفا، رئوف و مهربانند‌.

?نهج البلاغه نامه ۵۳

»در این کلمات همانطور که به روشنی مشاهده می شود، امیرالمومنین(علیه السلام) دائم از الفاظ «صفت عالی» یا به اصطلاح ادبیات زبان عربی از «افعل تفضیل» استفاده می کنند، که بیانگر اهمیت و ضرورت انتخاب اصلح از بین گزینه های صالح است.

✅ یکی از صفات مومنین که خداوند در قرآن آن را بیان کرده است، امانت داری است.

 «وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ مومنون/ ۸ و آنها كه امانت ها و عهد خود را مراعات می‏ كنند».

 بخش امانت، به امانت فردی بر می گردد، اما مهم تر از ادای امانت فردی، امانت داری در عرصه اجتماعی و سیاسی است.

یعنی شخصی که قرار است در آینده به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود، امانت دار میلیون ها نفر به حساب می آید، چون آن پستش اعطایی نیست، بلکه او در جایگاه ریاست جمهوری، امین مردم است و موظف است این امانت را به صاحبانش بر گرداند. همانگونه که قرآن می فرماید:

 «إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا نساء/ ۵۸ خداوند به شما فرمان می دهد كه امانت ها را به صاحبان آن برسانيد.

امانت داری در مسئولین دولتی چنان اهمیتی دارد که امیر المومنین (علیه السلام ) در نامه ای به اشعث ابن قیس (فرماندار آذربایجان) ضمن هشداری درباره استفاده ناروا از بیت المال، می فرماید: «همانا پستت برای تو وسیله آب و نان نبوده، بلکه امانتی در گردن توست.»

? منبع : سید رضی، نامه ۵ نهج البلاغه

 هشدار امیرالمومنین علیه السلام در بزرگترین خطبه نهج البلاغه : مبادا شیطان، شما را به درد خودش مبتلا سازد.

? فاعْتَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِيسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ‏ الطَّوِيلَ‏ وَ جَهْدَهُ الْجَهِيدَ

? وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الآْخِرَةِ عَنْ كِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَة…

? فاحْذَرُوا - عِبَادَ اللَّهِ - عَدُوَّ اللَّهِ أَنْ‏ يُعْدِيَكُمْ‏ بِدَائِه‏.

? از آنچه خداوند نسبت به ابليس انجام داد عبرت بگيريد، زيرا اعمال فراوان و كوشش‏ هاى مداوم او را با تكبّر از بين برد.

? او شش هزار سال عبادت كرد كه مشخّص نمى ‏باشد از سال‏هاى دنيا يا آخرت است، امّا با لحظه ای تكبّر همه را نابود كرد…

? اى بندگان خدا از دشمن خدا (ابلیس) پرهيز كنيد، مبادا شما را به بيمارى خود (استکبار) مبتلا سازد.

? منبع : نهج البلاغه خطبه ۱۹۲

امیرالمؤمنین امام على علیه‌السلام در بازگشت از صفّين و هنگام نزديك شدن به گورستان كوفه فرمودند: 

«يا أهلَ الدِّيارِ المُوحِشَةِ، و المَحالِّ المُقفِرَةِ، و القُبورِ المُظلِمَةِ، يا أهلَ التُّربَةِ، يا أهلَ الغُربَةِ، يا أهلَ الوَحدَةِ، يا أهلَ الوَحشَةِ، أنتُم لَنا فَرَطٌ سابِقٌ، و نَحنُ لَكُم تَبَعٌ لاحِقٌ، أمّا الدُّورُ فَقَد سُكِنَتْ، و أمّا الأزواجُ فَقَد نُكِحَتْ، و أمّا الأموالُ فَقَد قُسِمَتْ.
هذا خَبَرُ ما عِندَنا فَما خَبَرُ ما عِندَكُم ؟ ـ ثُمَّ التَفَتَ إلى أصحابِهِ ـ فقال : أما لَو اُذِنَ لَهُم في الكَلامِ لأَخبَرُوكُم أنَّ خَيرَ الزّادِ التَّقوى

اى خفتگان خانه‌های تنهايى، و جاهاى خشک‌وخالی، و گورهاى ظلمانى!
اى خاک‌نشینان، اى ساكنان ديار غربت، اى تنهايان، اى بى همدمان

شما پيشروان ماييد كه جلوتر از ما رفتيد و ما نيز در پى شما آمده به شما خواهيم پيوست.
در خانه‌های شما، كسانِ ديگر جاى گرفته‌اند و همسرانتان شوهر کرده‌اند و اموالتان تقسيم شده است. اين خبرى است كه ما داريم؛ شما چه خبر داريد؟

امام سپس رو به ياران خود كردند و فرمودند
بدانيد كه اينان اگر اجازه سخن گفتن داشتند، به شما خبر می‌دادند كه : بهترين ره‌توشه، تقوا است.

? منبع : نهج البلاغه، حکمت ۱۳۰

چرا باید به مومنان حسن ظن داشته باشیم؟

امیرالمومنین علی علیه السلام میفرماید:

از لغزش مردم نيك و با شخصيت چشم پوشي كنيد، چرا كه هيچ يك از آنها لغزش نمي كند مگر اين كه دست خدا در دستِ او است و او را بلند مي نمايد.

دو نکته در این حکمت بیان شده است:

۱- یک اینکه وظیفه ی ماست که درمورد افراد نیکوکار و باتقوا حسن ظن داشته و لغزشهایشان را نادیده بگیریم.

۲- دیگر اینکه هرچقدر بتوانیم به تقوا و نیکوکاری نزدیکتر شویم، تادست خداوند همراه ما شده و در لغزش ها دستگیری و آبروداری کند

? منبع : نهج البلاغه/حکمت ۲۰

وَ قَالَ علی عليه السلام

√ أُوصِيكُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَيْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَكَانَتْ لِذَلِكَ أَهْلًا

۱- لَا يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلَّا رَبَّهُ

۲- وَ لَا يَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ

۳- وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ

۴- أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْ ءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ

۵- وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لَا خَيْرَ فِى جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ وَ لَا فِى إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ

امام علی علیه السلام فرمودند:

√ شما را به پنج چيز سفارش مى كنم كه اگر براى آن ها شتران را پر شتاب برانيد و رنج سفر را تحمل كنيد سزاوار است

۱- كسى از شما، جز به پروردگار خود اميدوار نباشد

۲- و جز از گناه خود نترسد

۳- و اگر از يكى سؤال كردند و نمى داند ، شرم نكند و بگويد نمى دانم

۴- و كسى در آموختن آنچه نمى داند شرم نكند

۵- و بر شما باد به شكيبايى كه شكيبايى ، ايمان را چون سر است بر بدن و ايمان بدون شكيبايى چونان بدن بى سر ارزشى ندارد.

? منبع : نهج البلاغه حکمت ۸۲

امیرالمومنین علی علیه السلام

» اي بنده خدا، در غیبت كسي شتاب مكن، شايد خدايش بخشيده باشد

» و بر گناهان كوچك خود ايمن مباش، شايد براي آنها كيفر داده شوي

» پس هر كدام از شما كه به عيب كسي آگاه است، به خاطر آنچه كه از عيب خود مي داند بايد از عيبجويي ديگران خودداري كند

» و شكرگزاري از عيوبي كه پاك است او را مشغول دارد از اينكه ديگران را بيازارد

? منبع : خطبه ۱۴۰ نهج البلاغه

✅ اين چنين براى خود ذخيره كن‏

? اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود:

? ما تَقَدَّمَ مِنْ خَيْرٍ يَبْقَ لَكَ ذُخْرُهُ وَ ما تُؤَخّرُهُ يَكُنْ لِغَيْرِكَ خَيْرُهُ «1»

? آنچه پيش از خود بفرستى براى تو ذخيره میشود و آنچه تأخير بيندازى فايده ‏اش تنها براى ديگران است (و مسؤوليتش متوجه توست).

? شرح كوتاه‏

جنون ثروت اندوزى در دنياى امروز بيش از هر وقت ديگر به چشم میخورد؛ بدون اين كه حساب كنند هدف اصلى و فلسفه ثروت چيست؟
آنها كه ديوانه‏ وار در فكر جمع ثروتند و حتى كمترين توجهى به طرق آن از نظر حلال و حرام و ظلم و عدالت ندارند هيچ فكر نمیكنند ثروتهاى كلان را نه با خود میتوان برد، نه همه آن را میتوان خورد، جز بارى سنگين بر دوش صاحب آن نيست، جمع كردن و گذاشتن و رفتن، سپس تمام مسؤوليت‏هاى آن را بدوش كشيدن.

? نهج ‏البلاغه صبحي صالح ص ۴۶۰

‍ ‍ ‍ ‍ ?اَمیٖرَالْمؤمِنیٖن عَليٖ عَلَیْهِ السَّلٰام:

◆ صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ، وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ، وَ الاِحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ.
وَ رُوِيَ اءَنَّهُ عَلَيهِ السَّلامُ قَالَ :
فِي الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى اءَيْضا:
الْمَسْاءَلَةُ خَبْءُ الْعُيُوبِ.

✧✧سينه عاقل صندوقچه راز اوست
و خوشرويى دام دوستى است
و برد بارى ، گورگاه زشتيها.
و نيز روايت شده كه آن حضرت در بيان اين معنى فرموده است كه:
آشتى جويى ، سرپوش عيبهاست✧✧

__________________

حکمت_نهج‌البلاغه ۵

__________________